Şimdiden önümüzdeki yaz aylarına daha zayıf girmek için uygulayacağımız beslenme programı ile ilgili araştırmalara başladık. Özellikle kısa sürede çok ve daha hızlı kilo verdiren popüler diyetler ilgimizi çekiyor.
Peki internetten, medyadan ve çevremizden öğrendiğimiz mucize vadeden bu beslenme programları ne kadar sağlıklı? Kısa vadede etkili sonuçlar alınsa da uzun dönemde ciddi sağlık sorunları yaşamamıza neden olur mu?
Her biri farklı öneriler ve çelişkili bilgiler içeren; besin öğesi içerikleri ile ilgili farklı bilgiler veren, kimisinin ara öğün alın kimisinin almayın dediği, bazısının protein tüketimini arttırın bazısının arttırmayın dediği, karbonhidratın yasaklandığı ve yasaklanmadığı popüler diyetleri içerikleri itibari inceleyebiliriz.
Düşük Karbonhidratlı Diyetler
Ketojenik Diyet, Atkins Diyeti, Stillman Diyeti, Hollywood Diyeti gibi diyetler bu gruba giriyor. Karbonhidrat miktarının aşırı kısıtlandığı, protein ve yağ miktarı yüksek olan diyetlerdir. Bu diyetler yağı ve proteini serbest bırakırken şekerli besin maddeleri yasaktır. Diyetin doymuş yağ ve kolesterol oranının yüksek olması nedeniyle koroner kalp hastalığı açısından risk taşımaktadır. Uzun dönemde Sıvı ve elektrolit dengesinde bozukluk, kalsiyum atımının artması (osteoporoz riski), sodyum atımının artması, kan lipitlerinin ve kolesterolün artması, kardiyak aritmiler ve ölüm riski var.
Çok Düşük Kalorili Diyetler
1000 kcal’den daha düşük kalorili ve sıvı ağırlıklı beslenilen diyetlerdir. İsveç diyeti bu gruba girer. İsveç diyeti 6 ila 13 gün arasında uygulanması gereken bir diyet olup 3 ayda bir tekrarlanması önerilen çok düşük kalorili, protein ağırlıklı bir diyettir. Kişilere düşük kalori verip proteinin metabolizma hızlandırıcı etkisinden faydalanarak çok hızlı bir şekilde kilo verdirmesi amaçlanır. Vücut ağırlığının hızlı kaybı nedeniyle, yağsız vücut kitlesinin daha çok kaybedilmesine, bazal metabolizma hızının %20 azalmasına ve kaybedilen ağırlığın korunamamasına neden olur ve ciddi sağlık sorunları ile karşılaşılabilir.
Tek Tip Diyetler
Lahana diyeti, Sebze diyeti, vb. diyetler bu gruba girer. Gün boyu bir veya birkaç besin çeşidini içeren, genellikle karbonhidrat oranı yüksek, protein oranı düşük ve yağ içermeyen diyetlerdir. Tek besine dayalı olması ve protein bakımından fakir olması nedeni ile kas kaybına neden olabilir. Su atımına neden olur kalıcı kilo kaybı sağlamaz. Pek çok vitamin (B6 ve B12 gibi) ile kalsiyum, çinko, demir, magnezyum ve fosfor gibi mineraller yönünden yetersizdir. Bu yetersiz alımların uzun süreli olması ile osteoporoz, safra taşları, böbrek hastalıkları, kalp damar hastalıkları, kansızlık, dikkat azalması, uyuşukluk, saç dökülmesi, yorgunluk, sindirim problemleri, kabızlığa neden olabilir.
Yüksek Protein İçeren Diyetler
Sadece veya ağırlıklı olarak protein kaynaklarının tüketildiği diyetlerdir. Bu diyetler hızlı kilo kaybı sağlar ancak sağlık problemlerine yol açabilir. Karatay Diyeti ve Dukan Diyeti bu gruba girer. Dukan diyetinde Protein ve etin sınırsız içerikte Yulaf dışında karbonhidratlar ve şekerli gıdalar yasak. Hayvansal yağ önerilmiyor, bitkisel yağlara izin var. Günde bir ara öğüne ve bir porsiyon meyveye izin veriliyor. Düşük karbonhidrat tüketimine dayanan ve atak, seyir, güçlendirme, koruma olmak üzere 4 evren oluşan bir diyettir. Karatay diyeti yüksek protein alımına dayalı bir diyet. Et ve et ürünleri, hayvansal yağlar sınırsız ve fazla alınması öneriliyor; karbonhidrat alımı yasak. Dukan’dan farkı olarak, Ara öğün tüketimi yok, meyve gibi doğal fruktoz kaynaklı ürünler de kesinlikle yasak.
Protein miktarının yüksek alınması metabolizmanın daha hızlı çalışmasını sağlar. Et, tavuk, balık, peynir, süt, yumurta gibi proteinli besinlerin fazla alınması durumunda bazı vitamin ve mineraller karbonhidrat ve posa alımları yetersiz kalacaktır. Özellikle karbonhidrat miktarının yetersiz alınması durumunda vücut için gerekli olan enerjisi sağlanamayacaktır. Glikojen depoları bittiğinde vücut kan şekerini dengelemek için doku yıkımını başlatır ve vücutta protein ve yağları enerji için kullanır. Karbonhidrat tüketimi azaltılıp protein artırıldığında doku kaybı başlar ve hızla kilo kaybedilir, ancak yağ kaybı çok azdır. Kısa dönemde kilo kaybı olsa da uzun dönemde kolesterol yönünden zengin olduğu için de kalp hastalıkları açısından da ciddi risk taşıyan diyetlerdir. Protein açısından zengin olduğu için, uzun dönemde böbreklere ve karaciğere zarar verebilir. Vitamin ve mineral açısından da son derece yetersizdir.
Alkali Diyet
Alkali diyette gıdalarla vücudun asit baz dengesinin alkali ortama kaydırılması ve alkali ortamında kilo kaybı sağlanacağı vaat ediliyor. Karbonhidratlar, glisemik indeksi düşük olanlardan almak koşuluyla serbest. Alkali olan meyveler serbest. Ama unutulmamalıdır ki vücudun asit baz dengesi, yaşamın sürmesi için sabittir ve değiştirilemez. Kan ph ‘ının değiştirilmesi besinlerle sağlanamaz besinler ile ancak idrar ph ı değişebilir. Protein, kalsiyum ve esansiyel yağ asitlerinden yetersiz bir beslenme düzeni olduğu için uzun süre uygulanmasının sağlık için riskleri mevcuttur.
Akdeniz Diyeti
Son yıllarda sağlık ve kilo verme üzerine olan olumlu etkileri nedeniyle en çok uygulanan diyet Akdeniz Diyeti. Akdeniz diyeti taze sebze-meyve ve tahıl ağırlıklı bir diyet. Akdeniz diyetininde birçok meyve ve sebze uygun miktarlarda tüketiliyor, liften zengin vitamin-mineral kaynağı olan sebze ve meyvelerin her gün düzenli olarak tüketilmesinin sağlık üzerine olumlu etkileri mevcut. Tam tahıllı ekmek çeşitleri, zeytinyağı, kuru baklagiller, balık ve değişik aromatik baharatlar da Akdeniz diyetinde kullanılıyor. Akdeniz diyetinde uygun miktarda zeytinyağı tüketmek, bulgur gibi tam taneli tahılları, makarna ve kabuklu kuru yemişleri kullanmak, süt, peynir ve yoğurt tüketmek, haftada 2 kez balık, diğer günler tavuk tüketmek, kırmızı et tüketimini sınırlandırmak gerekiyor. Akdeniz Diyeti ile başta Kalp-Damar hastalıkları olmak üzere bir çok sağlık sorunundan korunabilmenin yanında sağlıklı kilo verimi sağlanabiliyor.
Sonuç
Popüler diyetlerin kısa sürede olumlu etkiler gösterse de uzun dönemde ciddi sağlık risklerine neden olmaktadır. Akdeniz diyeti belirtilen popüler diyetlerden farklı olarak hem sağlıklı, hem zayıflamaya yardımcı, hem de kültürümüze uygun olarak yaşam tarzı haline getirilebilecek bir diyettir. Diyetin bireye özgü olduğu ve alanında uzman kişilerce birçok parametre değerlendirilerek hazırlandığı unutulmamalıdır.
