Eğer rakiple yakından mücadele gerektiren bir spor yapıyorsanız, spor salonunda düzenli olarak çalışıyorsanız ya da eklemlerinizi zorlayan bir aktivite ile uğraşıyorsanız sakatlanma riskini de taşıyorsunuz demektir.
Spor yaparken kemik, kas, eklem ya da dokularınızda sakatlıklar oluşabilir. Bu sakatlıkları dikkate alıp tedavi ettirdiğinizde tekrarlanmasını ya da kronikleşmesini de engellersiniz. Ancak küçük sakatlıkları göz ardı ederseniz kronikleşme ve vücudunuzda kalıcı hasar bırakma riski yüksektir. Şimdi spor yaparken sıkça rastlanan sakatlıklara ve tedavilerine kısaca göz atalım.
Özellikle futbol, basketbol gibi rakiple temas halinde mücadele gerektiren sporlarda yaşanan sakatlıklar kemik kırılması, diz dönmesi ya da bilek burkulması şeklinde olur. Her ne kadar bu sporlardaki kuralların bir kısmı sakatlıkları engellemeye yönelik olsa da çarpışmalarla aniden oluşan bu sakatlıklar öngörülemediğinden önlenmesi de zordur. Bir de belli bir süreç içinde oluşan ve engellenebilir olan sakatlıklar vardır. Sakatlanmaları tetikleyen risk faktörleri içsel veya dışsal olabilir.
Dış etmenlerden bazılarını şu şekilde sıralayabiliriz
Aşırı yüklenme: Vücut dokuları belli bir miktara kadar zorlanmayı kaldırabilir. Ancak alışık olmadığı ani yüklenmelerde sakatlık riski yüksektir. Bu sebeple çalışmalarınızın sıkılığını, zorluk derecesini ve süresini belirlerken vücudunuzu göz önüne alın. Çalışmaya hafiften başlayıp yavaş yavaş artırmak en sağlıklısıdır.
Hatalı teknik: Aşırı yüklenme sonucu meydana gelen sakatlıkların çoğunluğu spor ya da egzersiz tekniği ile ilgilidir. Hatta bazı sakatlıklar sebep olduğu sporun ismiyle anılır. Örneğin tenisçi dirseği gibi… Belli bir sporu yaparken yanlış teknik kullanmak ve aynı hatayı tekrarlamak dokuların fazla yüklenmesine ve sonrasında sakatlıklara neden olur.
Yetersiz – kalitesiz ekipman: Özellikle de spor ayakkabı ve kafa koruyucu başlıklar gibi darbe önlemeye yönelik ürünlerde sık rastlanan bir durumdur. Koşu ya da zıplama gibi bir spor yapıyorsanız koşuya uygun tabanlı, yastıklama özelliğiyle yerden gelen darbeyi emen bir spor ayakkabı tercih etmelisiniz.
Yetersiz ısınma hareketleri: vücudumuzdaki pek çok doku, özellikle kaslarımız ısındıkça daha fazla yük taşıyabilme yeteneğine sahiptir. Spora başlamadan tüm vücuda yönelik ısınma hareketleri kanın tüm dokulara yayılmasını ve kasların daha rahat çalışmasını sağlarken olası sakatlanmaları da engelleyecektir. Spor öncesi ısınma konusunda yeteri kadar olmasa da bir miktar bilinç olmasına rağmen spor sonrası soğumanın önemi konusunda farkındalığımız çok daha yetersizdir. Spordan önce ısındığımız gibi, ağır bir egzersizden sonra vücudu normal temposuna döndürmek için hafif aktivitelerle yavaş yavaş soğutmak daha sağlıklı bir yoldur.
Sakatlanmaların dahili sebepleri genellikle eklemlerin şekli ve yapısıyla ilgilidir. Bunun dışında diğer sebepleri şu şekilde sıralayabiliriz;
- Bacak boyunun farklı olması
- Kasların zayıflığı ya da dengesizliği
- Yetersiz esneklik
- Eklem gevşekliği ya da eklemlerin hareket ederken kontrol edilememesi
- Aşırı kilo: Fazla kilo kasların, eklemlerin ve tendonların üzerine fazla yük binmesine neden olur.
Sakatlık durumunda ne yapılmalı?
Kesinlikle kemik kırılması ya da bağ kopması gibi ciddi bir travmada derhal tıbbi müdahale yapılmalıdır. Ancak çoğumuzun spor yaparken yaşadığı küçük zorlanmalar yalnızca dinlenerek kendiliğinden iyileşebilir.
Yaralandığınızda vücudunuzda şişlik, kızarıklık, hassasiyet ve yüksek ateş gibi tipik belirtiler oluşur. Bunlar vücudumuzun kendini iyileştirme şeklidir. Aşırı şişlikler ilk müdahale esnasında engellenebilir.
Spor yaparken yaşanabilecek yaralanmalara beş basit şekilde müdahale edilebilir.
1 – İltihap önleyici ilaçlar: Bu sayede yaralanan dokunun iltihaplanması, şişmesi ve ağrıması engellenebilir. Ancak ilaç kullanımında daima doktor tavsiyesi dikkate alınmalıdır.
2 – Buz ya da soğuk tedavisi: Bir çarpışma durumunda şişliği engellemek için iyi bir yöntemdir ancak buz doğrudan cilde temas etmemelidir. Buz ya da soğuk materyalin uygulanma süresi yaralanmanın yerine ve ciddiyetine göre değişir.
3 – Kompres: Genellikle bandaj kullanılarak yapılır. Yaralanan bölgenin şişmesine yer bırakmamak amacıyla yapılan uygulamada, yaranın üzeri ve çevresi bandajla sarılır.
4 – Yukarı kaldırma: Yaralanan bölge kalp hizasından yukarıya kaldırılabiliyorsa bu şekilde o bölgeye kan akışı azaltılarak şişme azaltılabilir.
5 – Dinlenme: Hafif yaralanmalarda yapılan aktiviteye ara vermek ve doku kendi kendine iyileşene kadar dinlenmek de faydalı olabilir.
Yaralanma durumunda kime başvurmalı?
Yaşadığınız hafif bir sertlik ya da ağrı durumuysa yalnızca dinlenerek iyileşebilirsiniz. Ancak bazen ağrıların altında yatan basit bir sebep siz doktora gitmediğiniz için başınıza büyük işler de açabilir. Spor yaparken yaşadığınız bir yaralanma için spor fizyoterapistine görünebilirsiniz. Spor yaralanmaları konusunda deneyimli olmaları işinize yarayabilir. Ya da aile hekiminize başvurabilirsiniz. Eğer gerekliyse sizi başka bir uzmana yönlendirecektir.